H Περιηγητική Λέσχη Αρχανών και ο Γιάννης Σακελαράκης

Του Νίκου Κολομβοτσάκη*
Ο αείμνηστος Μανόλης Καλοχριστιανάκης (Αιγύπτιος) αφού εγκατέλειψε την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου έζησε αρκετό καιρό και που επί 26 συνεχή χρόνια υπήρξε πρόεδρος της Κρητικής Αδελφότητας, με μεγάλη προσφορά και ειδικά κατά τη διάρκεια της Κατοχής στους Έλληνες, απλούς και στρατιώτες, που έφθαναν στην Αίγυπτο και μετά την απελευθέρωση, δι εράνων των εκεί ομογενών πρόσφερε αρκετή βοήθεια στον κρητικό λαό, επανήλθε τελικά στη γενέτειρά του, τις Αρχάνες.
Η επαφή του με πολλούς επιστήμονες, και ειδικά αρχαιολόγους, κατά τη μακρόχρονη προεδρία του στην Κρητική Αδελφότητα τού γέννησε το ενδιαφέρον στην Αρχαιολογία. Το 1961 με εισήγησή του, από μία ομάδα Αρχανιωτών ιδρύθηκε η Περιηγητική Λέσχη Αρχανών. Προτεραιότητα έδωσε (με εισήγηση του προέδρου) στην προσπάθεια να υποβοηθήσει την Αρχαιολογική Υπηρεσία για την έναρξη συστηματικών ανασκαφών, για την αποκάλυψη του θερινού ανακτόρου της Κνωσού, που, ως γνωστόν, ο Έβανς το τοποθετεί στις Αρχάνες. Πρόχειρες έρευνες του Πλάτωνα και Μαρινάτου ενίσχυσαν τη γνώμη του Έβανς. Η αποκάλυψη του ανακτόρου θα είχε ευνοϊκές συνέπειες στην πολιτιστική και κοινωνική ανάπτυξη των Αρχανών.

Τη σκέψη αυτή ανακοίνωσε ο πρόεδρος Μανόλης Καλοχριστιανάκης στον τότε έφορο Αρχαιοτήτων κ. Στέλιο Αλεξίου και στον επιμελητή κ. Γιάννη Σακελαράκη. Ζήτησαν να θέσει η λέσχη στη διάθεση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας οικόπεδο κατάλληλο, μέσα στον αρχαιολογικό χώρο (Τουρκογειτονιά) των Αρχανών και τη δαπάνη της συστηματικής ανασκαφής. Έτσι με μεγάλες προσπάθειες αγοράστηκε το οικόπεδο Χονδράκη, το έκριναν κατάλληλο και το θέσαμε στη διάθεση της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας μαζί και τις δαπάνες για την ανασκαφή.
Με το υπʼ αριθμ. 11503/26.9.64 έγγραφο του υπουργείου Προεδρίας της Κυβερνήσεως προς την Κʼ Εφορεία Ηρακλείου, εγκρίνεται η αίτηση και δίνεται η έρευνα στον Γιάννη Σακελαράκη, με την εποπτεία του εφόρου Στέλιου Αλεξίου. Η ανασκαφή άρχισε στις 19/10/64 με τα γνωστά εντυπωσιακά αποτελέσματα. Ως αντιπρόεδρος και ιδρυτικό μέλος της Λέσχης, παρακολουθούσα καθημερινά, αρχικά εντελώς τυπικά, την ανασκαφή, με τα πρώτα ευρήματα όμως το ενδιαφέρον μου γινόταν όλο και περισσότερα έντονο. Αποκαλύφθηκε εντυπωσιακό κτιριακό συγκρότημα, τμήμα του ανακτόρου, πλήθος Μινωικών ευρημάτων, (ιερό κέρας, τριποδικοί βωμοί, 4 αμφίκοιλοι βωμοί, σπουδαίο και μοναδικό εύρημα το οποίο υπάρχει στην Πύλη των Λεόντων, αλλά όμως σε ανάγλυφη μορφή, τοιχογραφίες στην είσοδο κ.λπ.).
Το κτίριο σε καλή σχετικά κατάσταση, που χαρακτηρίστηκε από τον καθηγητή Πλάτωνα ως ανώτερο της Κνωσού.
Ο αείμνηστος Σακελαράκης κάνει τις πρώτες του ανακοινώσεις και το όνομά του αρχίζει να γίνεται γνωστό και στον μη αρχαιολογικό κόσμο. Με την παράκληση των κ. Αλεξίου και Σακελαράκη προκατέβαλε η Λέσχη την δαπάνη για τη κριθείσα επείγουσα έναρξη της ανασκαφής στο Φουρνί 28 χιλ. δραχμές, το ποσό αυτό δε επεστράφη αργότερα στη Λέσχη. Η δαπάνη στην Τουρκογειτονιά ανήλθε στις 350 χιλ. δραχμές εξ ολοκλήρου από την Περιηγητική, ταμίας της οποίας τότε ήταν ο κ. Δημήτρης Σπηλιωτάκης. Τα ευρήματα στο Φουρνί ήταν πέραν πάσης φαντασίας. Ο πρώτος θολωτός ασύλητος Βασιλικός τάφος έκρυβε αμύθητου αξίας κτερίσματα, η ολονύκτιος... τυμβωρυχία, την οποία με τρομερή προσοχή, θαυμασμό και δέος παρακολουθούμε, μας παρουσιάζει το ένα μετά το άλλο αμύθητου αξίας χρυσά και μη κτερίσματα (χρυσό δακτιλίδι με τις διάφορες παραστάσεις, περιδέραια με χάνδρες χρυσές και πολύτιμους λίθους, πολλά άλλα ευρήματα που μόνο ειδικοί μπορούν να περιγράψουν).
Τρομερή η συγκίνηση όλων μας. Ο Σακελαράκης δεν κρύβει τον ενθουσιασμό του, ρίχνεται μετά το πέρας των αναπάντεχων ευρημάτων, στην ταξινόμηση και μελέτη των βγάζει τα συμπεράσματά του και συγγράφει. Τα επόμενα χρόνια συνεχίζει το ανασκαφικό έργο στο Μινωικό νεκροταφείο στο Φουρνί, το οποίο κρύβει ολόκληρο τον πολιτισμό της εποχής, γίνεται παγκοσμίως γνωστός και μεσουρανεί με την ανακάλυψη της ανθρωποθυσίας στα Ανεμόσπηλια, κάτι που τράνταξε ολόκληρο τον αρχαιολογικό κόσμο.
Δεν σταματάει όμως στις Αρχάνες, τον τραβούν τα Ανώγεια και μετά την έρευνα του Ιδαίου Άντρου με τα σπουδαία και εκεί ευρήματα, έρχεται η ανακάλυψη της Ζωμίνθους. Το άστρο του φθάνει στο ζενίθ που δυστυχώς πριν προλάβει να χαρεί τη μεγάλη του αυτή προσωπική ανακάλυψη, που σε συνέντευξή του είπε ότι ένιωσε τόση χαρά όση ένιωσε ο Έβανς όταν ανακάλυψε την Κνωσό (ο Μίνως Καλοκαιρινός είναι ο πρώτος που ανακάλυψε την Κνωσό), σαν διάττοντας αστέρας έφυγε από τη ζωή. Ξάφνιασε τις Αρχάνες, τα Ανώγεια, ολόκληρο τον αρχαιολογικό κόσμο, ο αιφνίδιος για μας όλους θάνατός του, μια που σχεδόν μέχρι τέλος συνέχιζε το ανασκαφικό του έργο. Το όνομά του όμως θα μείνει για πάντα στις Αρχάνες, στα Ανώγεια, στην Κρήτη, σε όλη την Ελλάδα αλλά και στον παγκόσμιο αρχαιολογικό χώρο. Παραμένει η ελπίδα όμως, ότι η σύζυγός του, και ισάξιος συνεργάτης του, σε ολόκληρη την επιτυχή καριέρα τους, κ. Έφη Σακελαράκη, θα συνεχίσει με το ίδιο ενδιαφέρον το έργου τους, για το καλό της Κρήτης, της Ελλάδας και της παγκόσμιας Αρχαιολογίας.
Στο βιβλίο του “Ανασκάπτοντας το παρελθόν” και στη σελ. 119 ο Σακελαράκης αναφέρει: “Για τον τυχερότατο αρχαιολόγο Μανόλη Ανδρόνικο κατέδειξα ότι η ανεύρεση των Βασιλικών τάφων της Βεργίνας δεν ήταν τυχαία, την είχε προδιαγράψει από χρόνια. Όμως υπήρξαν πλήθος συμπτωματικοί παράγοντες που οδήγησαν στο μεγάλο εύρημα. Αν π.χ. ο Μακεδόνας πρωθυπουργός (Καραμαλής) δεν άνοιγε τον πακτωλό του δημοσίου χρήματος για μια ανασκαφή, η Μεγάλη Τούμπα της Βεργίνας δεν θα σκαβόταν. Αν δεν συνέβαιναν όλα αυτά, μπορεί ο Τάφος του Φιλίππου να μην ανακαλυπτόταν το 1977, αλλά το 1997 ή το 2077”.
Υπάρχουν λοιπόν αναμφίβολα και ευτυχείς συγκυρίες που κάνουν κάποιους ανθρώπους τυχερούς. Τούτο ακριβώς ισχύει και για τον αείμνηστο Σακελαράκη. Εάν δεν υπήρχε η Περιηγητική Αρχανών να αγοράσει οικόπεδο και να χρηματοδοτήσει τις ανασκαφές, ίσως να μην υπήρχε η Τουρκογειτονιά στην έκτασή της, να μην ανακαλυπτόταν τώρα ούτε το Φουρνί ούτε τα Ανεμόσπηλια αλλά αργότερα και ο Σακελαράκης να είναι άγνωστος στις Αρχάνες και η μεγάλη του σταδιοδρομία να άρχιζε αργότερα και κάπου αλλού.
Τυχερές βέβαια οι Αρχάνες με την Περιηγητική, αλλά ακόμα πιο τυχερός ο αείμνηστος Σακελαράκης που του δόθηκαν από την Περιηγητική τα μέσα στις αρχές της Επιστημονικής ερευνητικής του καριέρας, με τις τεράστιες επιστημονικές γνώσεις του και τη μεγάλη απαράμιλλη εργατικότητα που διέθετε, να ανέβει τάχιστα στο αρχαιολογικό στερέωμα.
• Ο Νίκος Κολομβοτσάκης είναι συνταξιούχος οδοντίατρος

πηγή: ΠΑΤΡΙΣ